Саяси дода ма, сайқымазақтар шеруі ме?

Бұл жолғы Президент сайлауын саяси дода деуден гөрі, сайқымазақтар шеруі деу жөн секілді. Қазіргі үміткерлікке өтініш бергендерге қарап еріксіз осылай дейсің.

Ақпанның 20-сында алдағы кезектен тыс Президент сайлауына үміткер болуға өтініш беру мерзімі аяқталды. Өтініш ақпанның 5-інен беріле бастаған. Осы уақыт аралығында Қазақстан Республикасының болашақ президенті болуға үміткер ретінде 22 адам өтініш түсірген.

Олардың 18-ы өзін-өзі ұсынғандар. Төртеуін –  («Нұр Отан» партиясынан қазіргі Президент Нұрсұлтан Назарбаев, Қазақстанның коммунистік халық партиясынан Жамбыл Ахметбеков, «Желтоқсан қозғалысы» атынан Құрманғазы Рахметов және Қазақстанның патриоттар партиясы атынан Ғани Қасымов) саяси партиялар мен қоғамдық қозғалыстар ұсынды. Олардың бесеуі мемлекеттік тіл сынағынан сүрінсе, өзін өзі ұсынған екі үміткер үміткерліктен бас тартқан. Үміткерлерді тіркеу 3-наурызда аяқталады. Әзірге тіркелген жалғыз үміткер – Нұрсұлтан Назарбаев.

«ЕРГЕЖЕЙЛІЛЕР»

Президенттің саяси кеңесшісі Ермұхамет Ертісбаев президенттіктен үміткерлердің интеллектуальдық деңгейінің тым төмендігін айта отырып, оларды «ергежейлі» кандидаттар» деп айдарлады. «Жас қазақ» апталығына сұхбат берген Мемлекеттік тіл комиссиясының төрағасы Мырзатай Жолдасбеков мырза қазіргі президенттікке үміткерлікке өтініш білдірушілердің ешқайсысына көңілі толмайтынын айтқан. Оның ойынша, президенттікке үміткерлерді өзін-өзі ұсыну жайлы Сайлау туралы заңның бабын алып тастау қажет. Әйтпесе, Президент сайлауы еркіккендердің ермегіне айналды дейді. Сондай-ақ, бұған дейін «Сайлау туралы» заңда «ақыл есінің дұрыстығы туралы» анықтама талап етіліп келсе, қазір ол талап та алынып тасталған. Мырзатай Жолдасбеков мырза оны да енгізген жөн дейді.

Қалай дегенмен де, қазір президент болудан үміткерлердің ешқайсысы халықтың көңілінен шығып отырған жоқ. Әрі көбін халық танымайды да, саяси немесе басқа да қоғамдық істерімен көңілде қаларлық ештеңе істемеген. Сол себепті де бұл жолғы сайлаушылар қазіргі Президент Нұрсұлтан Назарбаевқа балама болар ешкімді көре алмай отыр.

 “Аттанымен ” аты шыққан Амантай қажы мемлекеттік тіл сынағынан өтуден бас тартты. Қазақша тілді енді сындырып жүрген Мэлс Елеусізов пен Ғани Қасымов тіл сынағынан сүрінбей өтті. Қазақстанның коммунистік халық партиясы дүйім жұрт естіп білмеген тараздық бір жігітті тіл білетіндігі үшін додаға әкеп салды. Шынында да сайлау еріккендердің ермегіне айналып бара жатқан сияқты. Шынайы бәсекелестіктің ұшқыны да байқалмайды. Әйтеуір қатысу керек болғаннан кейін қатысып жатқандай әсер қалдырады. Мұсағали Дуамбеков “үлкен кісіге” қарсы келмейтіндігін айтса, Мэлс Елеусізов те өзіне өзі сенімді емес.  Жақсыбай Бәзілбаев “жығылған күреске тоймайдының” керімен тағы да базарға барып бағын сынамақ. 45 пайыз дауыс жинайтынына сенімді. Бірақ қалай, қандай жолмен. Айту қиын.

Ендеше Нұрекең 99,9 пайыз дауыс жинамағанда кім жинайды.

САЯСИ ПАРТИЯЛАРДЫҢ «БОЙКОТЫ» НЕ БЕРЕДІ?

Қазақстандағы саяси күштер атынан «Патриоттар» партиясының жетекшісі Ғани Қасымов пен Қазақстанның коммунистік халық партиясы атынан Жамбыл Ахметбеков ұсынылды. Бұған дейін аты-жөні беймәлім Жамбыл Ахметбековтің де қазір үміткер ретінде тіркелу мүмкіндігі басым. Ал, басқа саяси партиялар «Азат», «Ақ жол», «Коммунистік партия» және «Руханият Жасылдар» партиясы бұл жолғы сайлауға қатысудан бас тартып отыр. «Азат» партиясы өздерінің кезектен тыс съезін өткізіп, партияның тең төрағасы Болат Әбіловті бірыңғай үміткер ретінде танитындығы туралы шешім қабылдай отырып, сайлауға «бойкот» жариялайтындықтарын мәлімдеді. Бұл шешімге Серікболсын Әбділдин басқаратын Коммунистер партиясы да қосылды. Өздерінің әрекеттерін «бойкот» деп сипаттамаса да Руханияттар мен «Ақ жол» партиясы да бұл сайлауға үміткер ұсынбайтын болды.  

Олардың барлығы бұның себебін сайлауға дайындық мерзімінің тым аз уақытқа белгіленгендігімен түсіндіреді. Екі ай ішінде олар өздерін саяси күш ретінде таныта алмайтындықтарын мәлімдеп отыр. Сөйтіп оппозиция халық алдында өздерін көрсету мүмкіндігінен бас тартты. Яғни бұл сайлау оппозициясыз сайлау болайын деп тұр.

Есен Байнұр