Осы жылдың наурызының басынан 6-сына дейін Нұр-Сұлтан қаласы әкімдігінің ғимаратында бірнеше күн мен түнін өткізген ерекше қажеттіліктері бар балалардың аналарының жан айқайын естірту мақсатымен бастаған іс-шаралары қандай нәтижеге алып келді?
“Мінбер” тілшісі әкімдікте түнеп жүрген аналардың мұң-мұқтажын бұған дейін де тыңдап қайтқан еді.
5 наурыз күні әкімдікте балаларымен бірге түнеп жүрген мүгедектігі бар балалардың аналарымен тілдескенде, олар: «Біз бұл ғимаратта қонып жүргенімізге 5-ші күн болады», – деген еді. Алайда 6 наурыз күні аналардан ғимаратты босатуды талап етіпті. Аналардың сөзінше, бұған әкімдіктің кіреберісінде қызмет ететін адамның коронавирус дертіне шалдыққаны себеп болыпты. Сөйтіп құқық қорғау органдары өкілдері мен СЭС қызметкерлері ғимаратты дезинфекциялау мақсатында әкімдікті карантинге жабу қажет деп түсіндіріпті.
Ал сол күндерден бері қандай іс-шара қабылданды? Орнынан не қозғалды? Содан бері аналармен біреу байланысқа шықты ма?
Біріншіден, бұл іс-шара Қазақстанның әр аймағындағы ерекше баланы өсіріп отырған әр ата-ананың басындағы мұңның ортақ екендігін, өзі сияқты батыл, төзімді ата-аналардың тек Қазақстанда ғана емес, әлемнің әлемнің түкпір-түкпірінде бар екендігін танытты. Мәселен, аналар әкімдікте болғанда, сол аналардың бірі ашқан Instagram парақшасына еліміздің ауылы болсын, қалаларынан мәтін, видео түрінде көптеген қолдау тілектер жинала бастады.
Бізге белгілі мәліметтерге сүйенсек, наурыздың 15-і күні мүгедектігі бар балалардың ата-аналарымен Нұр-Сұлтан қаласы Мәслихатының депутаты Н.А. Оразханов мырза кездесіпті. Қазақстан халық партиясы өкілінің айтуынша, кездесу нәтижесінде шағымдар мен ұсыныстар резолюция түрінде рәсімделіп, сәйкес органдарға жіберілген екен.
Сонымен қатар дәл осы партияның бастамасымен сәуірдің бірі күні көпбалалы, жалғызбасты және мүгедектігі бар балалардың ата-аналары мен «Нұр-Сұлтан қаласының Тұрғын үй және тұрғын үй инспекциясы басқармасы» ММ және «Отбасы банк» АҚ өкілдерінің қатысуымен кездесу ұйымдастырылыпты. Іс жүзіндегі мемлекеттік бағдарламалар мен тұрғын үй алу, кезекке тұру мәселелері туралы сұрақтарға мамандар онлайн және офлайн форматта жауап беріпті.
Дәл қазір аналардың үміт отын лаулатқан жайт – үндеулерінің Сенатқа дейін жетуі болып отыр. Сұлтанова Ботагөз ханым наурыздың соңында Instagram желісіндегі өзінің жеке парақшасында Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының төрағасына оны қабылдауды сұрапты.
Ботагөз Сұлтанованың бір қызы және 13 жасар ерекше қажеттілігі бар баласы бар ана, үкімет қарамағындағы бірқатар жұмыс топ мүшесі, мүгедектігі бар балалардың ата-аналарына көмек, қолдау көрсететін «Бақытты Шаңырақ» қоры төрағасының орынбасары.
Сөйтіп Ботагөз ханым 5 сәуір күні Сенатта өткізілген ерекше қажеттіліктері бар азаматтардың құқықтарын қорғау мәселесін талқылауына онлайн форматта қатысыпты. Ботагөз ханымның айтуынша, кездесуде тұрғын үй, мүгедектігі бар баланы өсіріп отырған ата-ананың зейнеткерлік жасы, оңалту мәселелеріне тоқталыпты. Өз постында баяндағандай, Сенат спикері Мәулен Әшімбаев мырза инклюзия, мүгедектіктің алдын алу мен диагностика, әлеуметтік порталды жетілдіру сияқты сұрақтарға аса зор мән берілетінін айтыпты. Сонымен бірге Тұрғын үй туралы заң жобасы Мәжіліске мамыр айында ұсынылады екен. Осы заң жобасында жалпы тұрғын үй бойынша проблема зерделеніп, оны шешу механизмдері қарастырылмақ. Ботагөз ханым осы заңды даярлайтын жұмыс тобына мүше болған екен.
Сондай-ақ, аналар өз кезегінде бірігіп, WhatsApp желісіндегі топта күнделікті осы мәселелерді талқылап, ақпаратпен бөлісіп отырады екен. Сол топқа шақырумен біз де кіріп, бірнеше ананың шағымын тыңдадық. Мысалы, Павлодар облысының тұрғыны Гүлнәрдің 16 жасар ерекше күтімді қажет ететін баласы бар, өзі де, күйеуі де жұмыссыз. Оның сөзінше, әкімдікке жұмыс іздеп бірнеше рет барғанының өзінде, әкімдікте «бос орын жоқ» деп қайтарып жіберген көрінеді. «Сосын неге осы біз сияқты, мүгедектігі бар балаларды өсіріп отырған ата-аналарға әлеуметтік жұмыскер статусын бермеске? Бізге бір әлеуметтік жұмыскер келіп жүруші еді. Не педагогикалық, не медициналық білімі жоқ, фармацевт мамандығын игерген екен. Бізге келіп, жұмыс уақытын өткізіп, қайтатын. Одан бас тарттық, алайда басқасын сұрап едік, әлі күнге дейін жауап жоқ», – деп мұңаяды Гүлнәр.
Шолпан, Алматы қаласы:
– Балам 11 жаста, диагнозы – аутизм. Дәрі-дәрмек жеткіліксіз. Біздің балаларды ешқайда (үйірмелер, секциялар) қабылдамайды, алса да, өте қымбат.
Осыған ұқсас проблема өте көп. Әрине, мемлекет тарапынан көрсетілетін қызметтерге деген аналардың ризашылық сөздері де бар, алайда шағымдары да жеткілікті.
Байқағанымыздай, аналардың нақты шағымдары бар, алайда бұны естіп, жүзеге асыруға қазынада бюджет қаражаты жеткіліксіз бе, нормативтік құқықтық базаның жетік еместігі ме, әлде халықтың қажеттіліктерін бағалау және айқындау механизмінің әлсіздігі ме, я болмаса қоғамдық қатысу деңгейі жетілдірілмеген бе? Қалай дегенмен де, аналардың үні жоғарыға жеткен екен. Енді оларды шешудің кешенді бағдарламасы қабылданады деген сенімдеміз.
Жанар Байтілес
Парақшамызға жазылыңыз
Біздің мемлекетте ең бірінші осындай аналарға қамқорлық танытылып, бар жағдай жасалуы керек деп есептеймін.