Кеше ғана сияқты еді. Табаны күректей 12 күні кем үш айдың жүзі болыпты. Алматының қоңыр күзінде 2025 жылдың 9-айының (қыркүйек) 25-і күні Туран университетінің (Ректоры академик, ҚР-ның ЖОО Ассациасының президенті Р.А. Алшанов) Акт залында “Осирис заңы: ежелгі қазақ тілі және адамзаттың мәдени мұрасы. Білім мәдениетін қолдауға бағытталған VIII халықаралық конференция” өткен еді. Конференцияға Франция, Түркие, Ресей, Өзбекстан, Қырғызстан, Татарстан, Қазақстанның белгілі ғалымдары және ЮНЕСКО-ның Алматыдағы аймақтық бюросының директоры қатарлы қатысқан болатын.
Конференцияның модераторы филология ғылымдарының докторы, Ресейдің П.Лумумба атындағы Халықтар Достығы Университетінің профессоры Ұлданай Махсұтқызы Бақтыкереева.
Конференцияға қатысушылар ғалымдар әлем мәдениеттерінің дамуы мен жақындасуына өзгеше әсер еткен білім жүйесінде сақталып қалған ежелгі сөздер мен ұғымдардың қазақ тіліндегі лингвистикалық жаңалықтарын ғылыми тұрғыдан түсінуге арналған баяндамаларын ортаға салды. Осы тұрғыдан келгенде ежелгі тілдік праформаларды тарихи-лингвистикалық зерттеу перспективаларын адамзаттың мәдени мұрасының бір бөлігі ретінде тану мақсатында зерделеу, сондай-ақ осы жаңалықтардың гуманитарлық ғылымдарды дамыту үшін маңыздылығы айтылды. Осының барлығы сайып келгенде О.Сүлейменовтың тарихи лингвистикаға терең бойлаған еңбектері мен ашқан жаңалықтарына негізделді…
Конференция аясында ЮНЕСКО жанындағы Мәдениеттерді жақындастыру халықаралық орталығының директоры, көрнекті ақын Олжас Омарұлы Сүлейменовтың «Мен білем!..» атты кітабының тұсауы кесілді (Бағасы бес мың теңге. Тегін таратылмады. Дұрыс!).
Олжас Омарұлы бұл кітабында көне көмбелердің көзін тапқан таңғажайып жаңалықтары мен сол тілдік көмбелердің мәдениеттердің тоғысуына қалай ықпал еткенін айқындайтын тұжырымдарын алға тартқан. Мәселен ол ежелгі мысырлықтардың суретті, бейнелі жазуларының құпиясын ежелгі қазақ тілі арқылы шешкен. Яғни бұл б.э.б. 3-4 ғасырында ежелгі қазақ тілі әлемдік мәдениеттердің тоғысуында үлкен рөл атқарғандығын дәлелдейді. Оған «Мен білем» атты жаңа кітабында жазылған жаңалықтары арқылы жауап береді. Сондықтан да конференция “Осирис заңы: ежелгі қазақ тілі және адамзаттың мәдени мұрасы” деп аталса керек.
Ендеше «Осирис» дегеніміз кім? Біз мынаны білеміз: Гелиополис аңызы бойынша Осирис жер құдайы Геб пен аспан құдайы Нуттың ұлы. Мысырда өркениеттің негізін салып, адамдарды дін мен егіншілікке, әсіресе жүзім өсіруге үйретіп, жабайылыққа нүкте қойған адам. Бір сөзбен айтқанда егіншілік өнерінің құдайы.
Ғалым Олжас Омарұлы 65 жылдық ізденісінің нәтижесінде бүгінгі күнге дейін беймәлім болып келген осы атаудың қайдан шыққанын, қандай мағына беретінін, түптұқияны кімге тәуелді екенін тапқан. Жаңалық. Ол біздің эрамызға дейінгі 3-мыңжылдықтарда егін шаруашылығымен ерекше айналысқан ежелгі Египет – Мысырлықтардың бейнелі тілін (суретті жазуды десек те болады) зерттеп, зерделеу арқылы сол суреттегі жеткізген сөздің мағынасын ашқан.
Мысалы, көп құдайлы фараондар өсімдік пен егіншілік құдайын жерде шалқасынан жатқызып, оның тұла бойы арқылы көктеп шыққан өсімдіктерді бейнелеген. Осы сурет «осирис заңы» деп атаған. Одан гректерге, гректерден латынға дыбыстық сәл-пәл өзгерістермен өткен. Алайда бұл заңның мәнін, мағынасын екі жүз жыл бойы египтологтер аша алмаған. Ал осы заңның жасырған жұмбағын және оның шығу тегін әлемнің бір ғана тілі арқылы анықтап, шешуге болатынына паш еткен адам – Олжас Сүлейменов. Ол қандай тіл? Ол тіл қазақ тілі болып шыққан. Тек қазақ тілі арқылы ғана «Осирис» атауының мәні анықталған. Әлемнің басқа бірде бір тілінде бұл сөздің мағынасы ашу мүмкін болмаған. Осы бір қарапайым дүниеге ешбір ғалымның миы жетпеген екен. Өсімдік құдайының аты «Осирис» қазақ тіліндегі кәдімгі «өсіріс» деген сөз деген тұжырымға келеді ғалым. Бұл белсенді егіншілік формуласының атауы. Осы формуланы О.Сүлейменов былайша таратып, талдаған:
Осирис – өсіріс – өс – өсір – өсіріс.
Ежелгі қазақ тіліндегі «өс» сөзі әлемдік аренада көптеген ғасырларды алға салып славян тіліндегі «ось» (жердің өсі), «ясень», «осень» (өсімдіктердің өсіп жетілген кезі) қатарлы сөздерге негіз болған. Егер бүгінгі тілші ғалымдар түркі-оғыз тілдері мен қазақ тілін қатар зерттесе әлемдік көптеген құпия сөздердің жұмбағы шешілер еді дейді ақын-ғалым.
Осылай ғалым О.Сүлейменов б.э.д. III мыңжылдықтарында көне Мысырға ежелгі қазақ тілі кездейсоқ қонақ ретінде бармаған, ол егіншілік өнерін жасаушы ретінде жеткендігін ай-күні белгілі нақты құжатпен дәлелдеп берген. Тап сондай дәлелді шумер тіліндегі «TU» етістігі турасында да айтуға болады…
Б.Бәмішұлы
Парақшамызға жазылыңыз
