Қазақ баласы соңғы кезде өзінен жери бастады. Өзінен жерудің басты көрнісі Сөзінен жерігендігі. Сөзінен жерігенде ол өзінің туған тілінің уызымен ауызданбағандықтан, ана тілін білмегендіктен жеріп отырған жоқ, ол туған тілін біле тұра көкірек көзінің саңылаусыздығынан, санасының саяздығынан, өзін сыйламауды өремнің өзгеден (өз қазағынан) биік, жоғары, артық тұруы деген тексіздік кесірінен ең мәдениетсіз ұғымға улануынан болып өз тілінен жеріп отыр. Бұл қағынан жеру. Қағынан жеріген қазақтар туған баласына – «іштен шыққан шұбар жыландарына» қазақша ат қоюдан бас тарта бастады. Баласының аты не болса о болсын, тек қазақша болмаса болды. Ал сол есімнің түп мағынасы не екеніне де мән бермейді. «Атына заты сай» деген мәтелге бас қатырып жатпайды. Арсен, Арлен, Алишер,… Аниса, Гаяна, Жанна, Дильназ… Ал қараңыз. Соңғы кездерде қыз балаларға Томирис деген сөзді жиі қояа бастады. Томирис не мағына беретін атау? Оған назар аудармайды, назар аударғандары Томирис деген қазақтың сақ заманындағы бір қанішер, қатал, патшайымының есімі екен, гректер солай атапты. Рас. Қаһарман, батыр, ер жүрек патшайымның қазақ аты Тұмар, мүмкін Темір. Ұғынықты да мәнді, түсінікті. Біз болсақ сол заманында әлемге әйгілі қазақ қызының қазақша есімінен жиреніп, оның мән-мағынасыз атын мәңгілеуге құлшынамыз. Неліктен? Санасыздықтан. Осындай өз сөзінен өзі жеріген көрініс қала, кентердегі түрлі кәсіпорын, дүкен, жеке шаруа қожалықтар атауын шет ел тілдерімен атаудың өріс алғанын былай қойып, байырғы атауы бола тұра аң-құс, жан-жануарлар атауын сөзбе-сөз аударма арқылы пайдалану етек алып барады. Мысалы, газет-журнал, басқа баспасөз құралдары, тіпті кейбір оқулықтарда «қар барысы» деген атау жиі ұшырасатын болды. «Барысы» бізге белгілі, ал «қары» не? Ол қандай жануар? Сөйтсек жетпіс жылдық желкелеудің санаға сіңірген зәрі бойымыздан әлі арылмаған екен. «Қар барысы» деп жүргендері кәдімгі «ІЛБІС» екен. Орыстар «снежный барс» деп атайды екен де оны біздің ақылман тәржімандар «қар барысы» деп аударып, қолданысқа енгізіпті. «Барс» дегені қазақша кәдімі «барыс», дала жыртқышы. Ал осы барыс сөзін «қар» сөзімен қосанжарлап «жаңа атау ойлап тапқанда» не ұтты? Сіз мына қызықты қараңыз, «Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінде» (2008) «ілбіс» атауы жоқ екен, есесіне «ілбісін» деген сөз жүр, «мысық тұқымдас жыртқыш аң» депті, әсілі «ілбіс» дегісі келсе керек. Кейінгі ұрпаққа, жас жеткіншектерге «ілбіс» десең, ол не деп сұрайтын қалге жеткізіпті. Ілбісті ілбіс деп атаудың несі ерсі, несі бұрыс, несі тілге оғаш, қисық болып тұр, ілбіс атауын «қар барысы» деп бұрмалаудың қандай қисыны бар?! Біз қашанғы жат жұрттық талғам, түсінікпен жүреміз? Ілбіс орыстың орманында емес, қазақтың Алтай, Алатау сынды тауларында жүрген жоқ па? Өзіміздікінен жеріп, өзгенікімен өзек жалғағанда өркеніміз өсіп, өрісіміз кеңіп, рухымыз жаңыра ма? Қарамер
Парақшамызға жазылыңыз«Қар барысы» дегеніміз қандай аң?
Соңғы жазбалар
Құрметті ақтөбелік журналистер! Сіз Датаға негізделген материал жасауды мақсат етіп, мақала жазуда жасанды интеллектің көмегіне жүгінгіңіз келе
13 мамырда Алматы қаласының әкімшілік құқық бұзушылық істер жөніндегі ауданаралық мамандандырылған соты Джамиля Маричеваның ісін қарауды
Алғашқы арыста 1975 жылы күз. Қытайдың Шыңжаң өлкелік балуандар командасына Алтай, Тарбағатай, Іле, Қашқар, Қотан, Ақсу,
13 мамыр Қуандық Бишімбаев “Аса қатыгездікпен жасалған кісі өлтіру” бабы бойынша және “Азаптау” бабы бойынша кінәлі деп
Ауғанстан қазағы Сәми Атақұл жергілікті органдардың тоңмойындығынан Қазақстан Республикасының азаматтығын ала алмай жүр. Азаматтығын алғаны былай
9 Мамыр Жеңістің 79 жылдығы қарсаңында Алматыда Қазақстан Туымен қатар, Советтер одағының туын жалаулатып бара жатқан
“Мінбер” журналистерді қолдау орталығы 15 жыл бойы қазақ журналистерінің біліктілігін арттыруға өлшеусіз үлес қосып келеді. Ұлы
Бірнеше күн бұрын анам түсіме кірді. Екеуміз бірге бір жаққа ұшқалы жатыр екенбіз. Мен ол түсті
Нұртай Нұрсапаұлы алдыңғы күні 60-қа толған. Кіндік қаны Алтайдың сонау өрінде, Ертіс бойында тамғанымен, ес біліп,
Ауыл тұрғындарының басым көпшілігі жақын мемлекеттерден көшіп келген қандастар. «Мұнда тұрып жатқандарына 20 жылдан асқан. Көшіп