Жақында ғана Алматы облысының шенеуніктері 19 миллионыншы сәбидің дүниеге келгенін айтып, тымақтарын аспанға атып жатты. Ал, саясаттанушылар Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың 2015 жылы 20 миллиондық межеге жету туралы міндет қойғанын, бірақ ол міндетке әлі жете алмай жатқанын айтып дабыл қағуда. Назарларыңызға сол пікірлерді ұсынамыз.
Досым СӘТПАЕВ, саясаттанушы:
ҚАЗАҚСТАНДА 1 МИЛЛИОН БАЛА КЕДЕЙ ОТБАСЫЛАРДА ӨМІР СҮРЕДІ
– Қазақстандағы халық саны 19 миллионға жетті деген ресми мәлімдеме жасалды. 1920, 1930 – жылдардағы ашаршылық кезінде қазақтардың демографиялық тұрғыда өте көп шығынға ұшырағанын ескерсек, бұл мәлімдеме оптимизмге жақсы себеп болар еді. Бірақ, тұңғыш Президенттің өзі мәлімдегендей, 2015 жылға қарай Қазақстанда халық санының 20 миллион болады деген міндет қойғаны екұдай ойға қалдырады.
Егер мұндай міндет қойылса, онда ол «Қыс өтті, жаз келді. Бұл үшін партияға рахмет!» деген кеңестік әзілге ұқсады. Яғни, тәуелсіздіктің 30 жылдығына орай биліктің стаханов әдісімен халықтың өсу жоспарын асыра орындауға деген пиғылы бар, өйткені биліктің қисыны бойынша, егер халық саны өсіп келе жатса, онда адамдар өздерінің бүгініне риза және болашаққа сеніммен қарайды. Тәуелсіздік жылдарында халықтың өсуі этникалық қазақтардың отанына оралуы есебінен болғаны түсінікті. Әрине, осы жылдар ішінде нәресте «бумы» да болды.
Алайда, пандемия құрбандары аз емес, әрі ол көбейіп барады, сондай-ақ әлі күнге дейін елден көшіп жатқандардың қарқыны бәсеңдеген жоқ. Оның үстіне, біз коронавирус құрбандары туралы ресми статистиканы қайтыс болғандардың санын жасанды түрде азайту арқылы бұрмаладық.
Мақұл! 20 миллион болдық делік!?. Бірақ мәселе адамдардың саны туралы емес, олардың өмір сапасында. Өмір сапасы дегенміз сапалы білім мен денсаулық сақтау, орта таптың көп болуы, қылмыс пен сыбайлас жемқорлықтың төмендігі, жоғары экологиялық стандарттардың қатаң сақталуы, халықтың едәуір көп бөлігінің материалдық әл-ауқаты, саяси бостандықтарды сақтау және бәріне бірдей заңның үстемдігі.
Дегенмен, БҰҰ дайындаған адам дамуы – 2020 (Human Development Report 2020) баяндамасында Қазақстан 190-ға жуық ел ішінен 51-ші орынға ие болып, Ресейден озып кетті. Ал шындығында Қазақстанда 1 миллион бала кедей отбасыларда өмір сүреді, халықтың кредиттері мен қарыздары өсуде, орта тап табысы төмен адамдардың көлеңкесінде қалып барады, халықтың негізгі бөлігі сапалы білім мен медицинаға қол жеткізе алмайды, елдегі саясат пен саяси бостандық ауқымын шағын топ қана анықтайды және сол шағын топ ел экономикасы мен ірі бизнесті қадағалайды. Яғни, айтылған 19 миллион адамның ішінде ел бірнеше ондыққа ғана тиесілі, ал қалғандары елде жалға алу құқығымен ғана өмір сүреді.
Азаматхан Әміртай, қоғам қайраткері, эколог:
